Zwyrodnienie stawu kolanowego — przyczyny, objawy, zapobieganie

Staw kolanowy jest jednym z najintensywniej eksploatowanych w ludzkim ciele. Dlatego jest też narażony na uszkodzenie. Potwierdzają to statystyki: ze zwyrodnieniem stawu w kolanie mierzy się obecnie ok. 250 mln ludzi na świecie, a ta choroba jest uznawana za jedną z przyczyn niepełnosprawności w społeczeństwach starzejących się [1]. Dowiedz się więc, co wskazuje na chorobę zwyrodnieniową, z czego ona wynika i jak jej zapobiegać.

Spis treści:

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego: czym jest?

Zwyrodnienie stawu znajdującego się w kolanie, inaczej gonartroza, to jeden z wariantów częstego schorzenia układu ruchu. Jest nim oczywiście choroba zwyrodnieniowa stawów. Ma ona związek z uszkodzeniem struktur w obrębie chrząstki stawowej, więzadeł torebki stawowej, błony maziowej oraz okołostawowych tkanek, do których dochodzi z uwagi na patologiczne zmiany w tym obszarze [2]. Może ona dotykać różnych  części ciała, w tym stawu biodrowego czy barkowego. Jednak zazwyczaj obejmuje właśnie staw kolanowy.

Co istotne, pojawienie się zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego nie można uznać za element fizjologicznego procesu starzenia się [3]. To choroba, którą należy leczyć, bez względu na etiologię.

Wyróżnia się dwie podstawowe postaci, w jakich występuje zwyrodnienie stawów kolanowych:

  • pierwotną, która pojawia się wraz z wiekiem, z uwagi na postępujące w organizmie procesy degeneracyjne;
  • wtórną, gdy patologiczne zmiany w obrębie chrząstek czy więzadeł pojawiają się w związku z rozwojem innych schorzeń, np. reumatoidalnego zapalenia stawów, dny moczanowej czy hemofilii, albo jako konsekwencja urazu — np. złamania, które objęło powierzchnię stawową [1].

Jakie są przyczyny zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego?

Jak już podkreśliliśmy, pierwotne zwyrodnienie kolana ma związek z tym, że organizm pacjenta się starzeje. Niemniej jednak można wyróżnić czynniki, które sprzyjają wystąpieniu tego schorzenia stawu w kolanie. Wśród nich wyróżnia się m.in: [1]:

  • płeć — ze zwyrodnieniem zmaga się ok. 15% kobiet po 60. r.ż., ale tylko 10% mężczyzn w podobnej grupie wiekowej;
  • stan sylwetki — bardziej narażone na degenerację stawu są osoby z nadwagą i otyłością;
  • charakter wykonywanej pracy — osoby mające „wysiłkowe” zawody mogą być narażone na mikrourazy stawu;
  • specyfika aktywności fizycznej — większym ryzykiem będą obarczeni zawodowi sportowcy, jednak należy podkreślić, że właściwie dobrana aktywność będzie pozytywnie wpływała na zdrowie stawów;
  • obecność wrodzonej lub nabytej nieprawidłowej osi kończyny, czyli niewłaściwego umiejscowienia względem siebie kości udowej i piszczelowej.

Jak zatem widać, istnieje kilka czynników, na które pacjent ma wpływ. Są nimi m.in. masa ciała czy poziom aktywności fizycznej. Warto o tym pamiętać z myślą o zachowaniu długiego zdrowia i wysokiego poziomu sprawności!

Jakie są objawy zwyrodnienia stawu kolanowego?

Kluczowymi objawami choroby zwyrodnieniowej są [4]:

  • ból kolana — dolegliwości bólowe mogą mieć różnorodne nasilanie; początkowo niewielkie; w pierwszych stadiach choroby będzie się pojawiać jedynie w czasie ruchu w stawie, np. po okresie dłuższego bezruchu; w bardziej zaawansowanych — może być bardzo silny, występować również w nocy i wymagać zastosowania środków przeciwbólowych;
  • uczucie sztywności stawu kolanowego, szczególnie po okresie bezruchu;
  • ograniczenie zakresu ruchu w obrębie kolana, wrażenie jego „zblokowania”;
  • ból pojawiający się przy uciskaniu stawu kolanowego;
  • obecność wysięku, wrażenie niestabilności, trzeszczenia czy zaburzenia chodu.

Jeżeli pojawią się takie symptomy, lekarz zapewne poprowadzi diagnostykę właśnie w kierunku zwyrodnienia.

Objawy choroby zwyrodnieniowej: diagnostyka w praktyce

Aby stwierdzić, czy problemem jest gonartroza, czy inne schorzenie, lekarz przeprowadzi diagnostykę. Obejmie ona[1]:

  • wywiad medyczny;
  • badanie fizykalne (z uwzględnieniem dotykania kończyny, sprawdzenia zakresu jej ruchomości czy wykonaniu określonych manewrów);
  • wykonanie badań obrazowych — podstawą jest RTG, ale mogą zostać również zlecone USG i MRI;
  • opcjonalnie: badania krwi, aby wykluczyć inne choroby, np. o podłożu reumatologicznym.

Jeśli zostanie stwierdzone zwyrodnienie, będzie można zaplanować leczenie.

Leczenie zwyrodnienia kolana: jak może przebiegać?

Podkreśla się przede wszystkim, że bardzo ważna jest profilaktyka wystąpienia degradacji stawu w kolanie. Istotną kwestią jest zatem wczesne wykrywanie i leczenie jakichkolwiek niepokojących zmian w tym obszarze układu ruchu. Opatrzenie uszkodzeń łąkotki, uszkodzeń chrząstki stawowej czy więzadeł czy leczenie nieprawidłowej osi kończyny na wczesnym etapie może zrobić dużą różnicę [1].

Warto też pamiętać o ograniczenie czynników mających wpływ na zdrowie kolan, które są zależne od trybu życia. Istotne jest zatem utrzymanie prawidłowej masy ciała czy. odpowiedniej dawki ruchu.

Natomiast gdy choroba już wystąpi, można wdrożyć zarówno leczenie zachowawcze, jak i operacyjne[1].

Leczenie zachowawcze zwyrodnienia stawu kolanowego

Zachowawcze, czyli niezabiegowe leczenie obejmuje[1]:

  • utrzymanie prawidłowej masy ciała i jej redukcja, jeśli występują nadwaga lub otyłość;
  • podawanie leków przeciwbólowych — najczęściej zalecane są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), zarówno formie doustnej, jak i podawane bezpośrednio na bolący obszar; w tej drugiej roli sprawdza się np. diklofenak obecny w sprayu diky w stężeniu 4%[5] ;
  • rehabilitację, a w szczególności fizjoterapię: ćwiczenia nastawione na poprawienie funkcji stawu kolanowego, jak również fizykoterapię, (np. krioterapia, TENS czy pole magnetyczne).

Ponadto wykorzystuje się iniekcje preparatów kwasu hialuronowego oraz osocza bogatopłytkowego bezpośrednio do stawu. Rzadziej natomiast podejmuje się decyzje o tzw. blokadzie stawu z wykorzystaniem glikokortykosteroidów, z uwagi na możliwe negatywne skutki ogólnoustrojowe [1]. Coraz częściej stosuje się nowoczesne metody, np. z obszaru biotechnologii.

Leczenie operacyjne przy gonartrozie

Kiedy zachowawcze metody nie przynoszą pożądanych efektów, a choroba przynosi znaczne pogorszenie jakości życia, konieczne jest wdrożenie leczenia operacyjnego.

Najczęściej przeprowadzaną operacją jest endoprotezoplastyka stawu kolanowego: całkowita (najpopularniejsza) lub częściowa, w zależności od specyfiki zmian w obrębie stawu [1]. W jej przebiegu wszczepiana jest endoproteza. W procesie rekonwalescencji ważna jest natomiast wówczas rehabilitacja, którą przeprowadzi wykwalifikowany fizjoterapeuta.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zwyrodnienia stawu kolanowego:

1. Czy można wyleczyć zwyrodnienie stawów?

Nie. Te zmiany mają charakter nieodwracalny. Leczenie może jednak spowolnić ich postęp i znacznie poprawić jakość życia pacjenta[1].

2. Co pomaga na zwyrodnienie stawu?

Przy zwyrodnieniach stosuje się leczenie objawowe i operacyjne. Pomocne są m.in. utrzymanie prawidłowej masy ciała, fizjoterapia, jak również leki przeciwbólowe z grupy NLPZ, np. diklofenak podawany miejscowo.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

[1] Pękala P., Zwyrodnienie stawu kolanowego — choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego, Medycyna Praktyczna, dostęp online 13.09.23 r.: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/275826,zwyrodnienie-stawu-kolanowego-choroba-zwyrodnieniowa-stawu-kolanowego [2] Zimmermann-Górska I., Goncerz G., Szczepański L., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna praktyczna, dostęp online 13.09.23 r.: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.13. [3] Kucharz E.J.,  Kuryliszyn-Moskal A., Wiland P., Mastalerz-Migas A., Sudoł K., Jabłoński R. Algorytm diagnostyczny choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ 2021; 4: 250-254. [4] Klimiuk P.A., Kuryliszyn-Moskal A., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Po dyplomie, dostęp online 13.09.2023 r.: https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/002/617/original/8_reumatologia_wyd2.pdf [5] https://www.dikyspray.pl/, dostęp online: 13.09.23 r.
Redakcja

Redakcja

Treści są pisane przez Redakcję serwisu na bazie wiarygodnych materiałów, zamieszczonych w sekcji Bibliografia. Od wielu lat zajmujemy się tematyką zdrowotną, szczególnie diagnozowaniem i leczeniem urazów sportowych oraz tępych urazów mechanicznych oraz późniejszą ich rehabilitacją.