Stłuczenie – jak rozpoznać i jak leczyć, ile boli stłuczenie?

Stłuczenie to jeden z najczęstszych urazów, będący wynikiem uszkodzenia tkanek miękkich. Powstaje na skutek upadku lub uderzenia i przytrafić się może każdemu, nie tylko sportowcom. Choć na początku może się wydawać, że stłuczenie to nic wielkiego, lepiej nie bagatelizować sprawy i sprawdzić, czy nic poważnego się nie stało. Ból, obrzęk czy siniak to bardzo mylące objawy, które mogą występować nie tylko przy stłuczeniach, ale także innych urazach.

Jak rozpoznać stłuczenie nadgarstka, łokcia czy kolana? Jak radzić sobie ze stłuczeniami domowymi sposobami? Kiedy udać się do lekarza? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Czym jest stłuczenie?
• Jak odróżnić stłuczenie od innych urazów?
• Stłuczenie – po czym je rozpoznać?
• Pierwsza pomoc przy stłuczeniach
• Stłuczenie – kiedy do lekarza?
• Ile boli stłuczenie?

Czym jest stłuczenie?

Stłuczenie to uszkodzenie tkanki podskórnej, mięśniowej i okostnej, a także stawów okołotkankowych, przy którym ciągłość skóry nie zostaje przerwana. Podczas urazu następuje również uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych, dlatego właśnie pojawia się krwiak i siniak (krwiak podskórny).

Przyczyny stłuczeń są różne. Najczęściej dochodzi do nich na skutek upadku, uderzenia np. w twardą powierzchnię oraz zderzenia, np. z inną osobą. O tym, jak głębokie będzie uszkodzenie, decyduje przede wszystkim siła, jaka zadziała na ciało, a także stopień napięcia mięśni. Jeśli mięśnie będą słabo napięte, to skala uszkodzenia będzie większa.

Jak odróżnić stłuczenie od innych urazów?

Urazów, jakich można nabawić się podczas uprawiania aktywności fizycznej, jest wiele. Jeśli ktoś nigdy wcześniej nic sobie nie zrobił, to może mieć problem z postawieniem wstępnej diagnozy, a jest to kluczowe, ponieważ od tego zależy dalsze postępowanie. Przy niektórych urazach trzeba bowiem reagować szybko ze względu na zagrożenie, jakie stwarzają.

Urazy narządu ruchu, które są dużo poważniejsze niż potłuczenie i wymagają natychmiastowej interwencji, to¹:

• zwichnięcia – to przemieszczenie końców kości względem siebie poza ich fizjologiczne położenie². Do urazu dochodzi, gdy siła urazu przekracza wytrzymałość torebki stawowej i otaczających więzadeł. Zwichnięcia stawów biodrowych i kolanowych oraz tylne zwichnięcie stawu mostkowo-obojczykowego mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń naczyń, dlatego po ich zaistnieniu należy udać się do szpitala, gdzie zostaną przeprowadzone konieczne badania. Jeśli dojdzie do upośledzenia funkcji układu naczyniowego lub nerwowego, konieczne jest nastawienie;
• otwarte złamania – występuje przerwanie tkanki kostnej, a jej odłamy zmieniają swoje położenie i prowadzą do przerwania tkanek miękkich. Otwarte złamanie wymaga unieruchomienia za pomocą szyny po uprzednim założeniu opatrunku. Poszkodowany powinien zostać przetransportowany do szpitala, gdzie poddany zostanie leczeniu.

Stłuczenie – po czym je rozpoznać?

Przy stłuczeniach najczęściej występują takie objawy jak:

• opuchlizna,
• wylewy podskórne,
• zniekształcenie stawu,
• ostry ból,
• wrażliwość na dotyk,
• ograniczona ruchomość.

Objawy takie jak silny ból łokcia, nadgarstka czy kolana, zniekształcenie i nienaturalne ułożenie kończyny czy duży obrzęk świadczyć mogą o złamaniu, a nie stłuczeniu.

Pierwsza pomoc przy stłuczeniach

W okresie 24–48 godzin od wystąpienia kontuzji zaleca się wdrożyć schemat postępowania PRICE. Są to wytyczne postępowania w przypadku wystąpienia łagodnych lub umiarkowanych obrażeń. Słowo PRICE pochodzi od pierwszych liter etapów postępowania, które opisane zostały w języku angielskim³.

1. 1. P (protection) – ochrona. Zaczynamy od zabezpieczenia kontuzjowanej części ciała, aby nie doszło do pogłębienia zakresu urazu. Jeśli uszkodzeniu uległa kostka, kolano lub ręka, na kończynę zakłada się opaskę elastyczną, stabilizator lub szynę celem jej odciążenia. Unieruchomienie i kompresja stwarzają odpowiednie warunki do regeneracji i zapobiegają nadmiernemu rozszerzaniu się stanu zapalnego po okolicznych tkankach.
   2. R (rest) – odpoczynek. Przez kolejne 24–48 godzin powinno się jak najwięcej odpoczywać. W tym czasie zaczynają się rozwijać procesy usuwania uszkodzonych tkanek. Należy jak najmniej poruszać obolałą częścią ciała i unikać czynności, które nasilają dolegliwości bólowe. Dozwolona jest ruchomość jedynie do progu bólowego.
   3. I (ice) – chłodzenie. Jedną z najważniejszych czynności jest ochładzanie uszkodzonego miejsca. W tym celu można stosować zimny okład z ręcznika, specjalny kompres lub kostki lodu owinięte w ściereczkę. Chłodzenie powoduje skurcz naczyń krwionośnych, co prowadzi do zmniejszenia przekrwienia uszkodzonej okolicy oraz zmniejszenia napływu prozapalnych czynników. Pomaga to zmniejszyć stan zapalny i złagodzić dolegliwości bólowe. Zimne okłady powinno się robić przez ok. 10 minut nawet co 2–3 godziny.
   4. C (compression) – ucisk. Na obrzęk zalecany jest umiarkowany ucisk, który uzyskać można przy pomocy bandaża lub opaski elastycznej. Pamiętajmy jednak, że ucisk nie może być za mocny, dlatego, jeśli po założeniu opaski przykre dolegliwości się nasilają, należy go niego poluzować.
   5. E (elevation) – elewacja/uniesienie. Potłuczoną część ciała należy jak najczęściej unosić ponad poziom klatki piersiowej (serca). Najlepiej robić to w pozycji leżącej lub półsiedzącej.

Aby zmniejszyć ból i stan zapalny, dodatkowo stosować można niesteroidowe leki przeciwzapalne, a także maść i żel na stłuczenia, do kupienia w aptece bez recepty.

Stłuczenie – kiedy do lekarza?

Potłuczoną rękę, nadgarstek czy kolano najczęściej z powodzeniem można leczyć samodzielnie, postępując zgodnie z powyższym schematem. Jeśli jednak objawy są bardzo nasilone, stan ten wymaga konsultacji z lekarzem, ponieważ możliwe jest, że pomyliliśmy się w naszej ocenie i mamy do czynienia z dużo poważniejszą kontuzją, niż nam się wydaje. Do lekarza warto się udać i wykonać badania jak choćby prześwietlenie RTG również wtedy, gdy w okresie 2-–3 dni od wdrożonego leczenia nie nastąpi poprawa³.

Ile boli stłuczenie?

Trudno odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ każdy przypadek jest inny, a gojenie się stłuczeń to kwestia mocno indywidualna. Na czas gojenia wpływać może choćby rozległość urazu i sposób postępowania po jego wystąpieniu. Zwykle najpierw ustępuje obrzęk, a krwiak wchłania się dopiero z czasem. Później wraca pełna ruchomość, jeśli doszło do jej ograniczenia. Stłuczone kolano, łokieć i każde inne miejsce może jednak boleć i być tkliwe jeszcze przez długi czas, nawet do kilku tygodni.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. McMahon P., Medycyna sportowa. Współczesne metody diagnostyki i leczenia, PZWL, 2009.
2. Sułko J., Zwichnięcie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017.
3. Łęgosz P., Sarzyńska S., Małdyk P., Podstawowe zasady postępowania w leczeniu zachowawczym urazów związanych z rekreacyjnym uprawianiem sportu, Z praktyki ortopedy, NR 15, 2019.