Ścięgno Achillesa – przyczyny bólu, objawy i metody leczenia

Ścięgno Achillesa pełni niezwykle ważną funkcję w ciele człowieka. Niestety jest również narażone na kontuzje. Najczęstsze urazy dotyczą jego zerwania lub naderwania. Są charakterystyczne dla sportowców, ale nie tylko. Sprawdź, czym jest ścięgno Achillesa, dolegliwości są z nim związane i jak wygląda ich leczenie.

Spis treści:

• Jak zbudowane jest ścięgno Achillesa?
• Uszkodzenia ścięgna Achillesa — z czego mogą wynikać?
• Ból ścięgna Achillesa — co go powoduje?
• Objawy problemów ze ścięgnem Achillesa
• Leczenie ścięgna Achillesa — jak przebiega?

Jak zbudowane jest ścięgno Achillesa?

Ścięgno Achillesa (łac. tendo Achillis), a dokładniej ścięgno piętowe, to największa tego rodzaju struktura w ciele człowieka. Jest ona zlokalizowana w tylnej części kończyny dolnej, nad stawem skokowo-goleniowym. Łączy włókna należące do 2 mięśni i ma bardzo duży wpływ na siłę i ruchomość nogi. Niestety kontuzje ścięgna Achillesa zdarzają się często. Jest ono uszkadzane np. podczas uprawiania sportu czy silnego przeciążania nogi. [1]

Ścięgno Achillesa jest zbudowane z włókien kolagenowych. Są one odpowiedzialne za wytrzymałość struktur, które tworzą. Sprawiają jednocześnie, że  ścięgno oraz przyczep ścięgna do kości piętowej nie są zbyt rozciągliwe. Jest to jedną z przyczyn kontuzji, które wynikają z naderwania lub całkowitego zerwania włókien.  Dodatkowo Achilles jest słabo ukrwiony i unerwiony, dlatego urazy okolicy ścięgna goją się stosunkowo długo. [1]

Uszkodzenia ścięgna Achillesa — z czego mogą wynikać?

O uszkodzeniach ścięgna Achillesa można mówić wówczas, gdy jego prawidłowa struktura zostanie naruszona. Takie schorzenia można podzielić na dwie zasadnicze grupy. [2]

Uszkodzenia częściowe

Zwykle są przewlekłe i powstają na tle zmian degeneracyjnych. Włókna ścięgna ulegają zwyrodnieniu i w konsekwencji się rozrywają. Często takiemu stanowi  towarzyszy  stan zapalny. Wówczas mowa o zapaleniu ścięgna Achillesa. Zmiany postępują miesiącami, a nawet latami. Nie dotyczą wszystkich włókien ścięgna, dlatego jego ciągłość pozostaje zachowana, a chory może się normalnie poruszać. Przyczynami zapalenia ścięgna Achillesa są przeciążenia, zaburzenia metaboliczne lub choroby reumatologiczne. [2]

 Uszkodzenia całkowite

Ich przyczyną są z kolei wszelkie urazy ścięgna Achillesa. Zwykle dochodzi do nich gwałtownie, np. w czasie aktywności fizycznej lub pracy, przy nadmiernym obciążeniu. Jak wspomniano, włókna ścięgna mogą się rozciągać jedynie w ograniczonym zakresie. Jeśli zostanie on przekroczony, dochodzi do całkowitego zerwania. Sprzyjają temu wcześniejsze częściowe uszkodzenia oraz zastrzyki steroidowe podawane w tę okolicę. Osłabiają one strukturę ścięgna. [2]

Ból ścięgna Achillesa — co go powoduje?

Urazy ścięgna Achillesa należą do powszechnych dolegliwości.  Ulega ono uszkodzeniu stosunkowo często z racji swojej budowy i funkcji. Do najczęstszych problemów związanych z tą strukturą można zaliczyć [1]:

• zapalenie ścięgna Achillesa – gdy dochodzi do silnego tarcia błony pochewki ścięgnistej o włókna, powstaje zapalenie stawu skokowego. Nadmierne tarcie najczęściej wynika z koślawienia/szpotawienia pięty lub bardzo intensywnego uprawiania sportów wykorzystujących mięśnie łydek;
• naderwanie ścięgna Achillesa – to częściowe przerwanie włókien ścięgnistych, czego przyczyną jest zwykle brak rozgrzewki przed wysiłkiem fizycznym lub zbyt duża intensywność i gwałtowność wykonywanych aktywności sportowych, np. podczas gry w koszykówkę;
• zerwanie ścięgna Achillesa – całkowite przerwanie włókien ścięgnistych zwykle ma miejsce 2-6 cm powyżej guza piętowego.  Najczęściej dochodzi do niego w wyniku nadmiernego rozciągnięcia ścięgna z jednoczesnym napięciem mięśnia brzuchatego łydki.  Przyczyną jest przeważnie nadmierna  gwałtowność  wykonywanych ćwiczeń sportowych.

Warto wiedzieć, jakie objawy mogą wskazywać na kontuzję Achillesa i kiedy jest niezbędna wizyta u lekarza.

Objawy problemów ze ścięgnem Achillesa

Częściowe uszkodzenia ścięgna wywołane zwyrodnieniem mogą powodować przewlekły ból stawu skokowego, sztywność i opuchliznę. Objawy nasilają się po długim chodzeniu. Niekiedy chorzy nie doświadczają jednak żadnych dolegliwości wskazujących na uszkodzenie Achillesa. [2]

Z kolei zwykle nie ma wątpliwości, że doszło do zerwania Achillesa.  Pacjenci opisują je w charakterystyczny sposób, więc trudno pomylić całkowite uszkodzenie ścięgna z inną kontuzją.  Najczęściej w  czasie pracy lub sportu odczuwa się nagły trzask w łydce oraz uczucie przypominające uderzenie lub smagnięcie. Pacjent nie jest w stanie stanąć ani chodzić na uszkodzonej kończynie. Pojawia się silny ból oraz obrzęk, a czasami jest widoczne przewężenie w miejscu, gdzie doszło do urazu. [2]

W diagnostyce kontuzji Achillesa najczęściej wykorzystuje się USG, a niekiedy rezonans magnetyczny. Terapią zajmuje się z kolei ortopeda we współpracy z fizjoterapeutą. [1]

Leczenie ścięgna Achillesa — jak przebiega?

W przypadku przewlekłych uszkodzeń najczęściej prowadzi się leczenie zachowawcze. Podaje się leki przeciwbólowe, a rzadziej przeciwzapalne, Zalecana jest fizjoterapia, aby odciążyć ścięgno.

Jeśli  dolegliwości bólowe nie mijają, można rozważyć leczenie operacyjne. Podczas zabiegu ortopeda usuwa zdegenerowane fragmenty i zszywa ścięgno. Po operacji może być konieczne czasowe unieruchomienie (np. noszenie ortezy). W przypadku całkowitych uszkodzeń ścięgna Achillesa interwencja chirurgiczna jest zwykle podstawową metodą leczenia. [2]

Po zabiegu operacyjnym zawsze niezbędna jest rehabilitacja. Odpowiednio dobrane ćwiczenia na staw skokowy pozwalają zapobiegać przykurczom ścięgna i umożliwiają pacjentowi powrót do pełnej sprawności. [2]

Problemy związane ze ścięgnami Achillesa są powszechne. Warto dbać o swoje nogi i nie przeciążać ich, narażając się na bolesne urazy.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące ścięgna Achillesa: 

1. Kto jest najbardziej narażony na kontuzje Achillesa?

Urazy ścięgna Achillesa są najczęściej spotykane u sportowców uprawiających dyscypliny wymagające gwałtownych ruchów nóg, np. koszykówkę. Zdarzają się także u osób, które podejmują aktywność fizyczną stosunkowo rzadko i zapominają o właściwej rozgrzewce mięśni i stawów.

2. Problemy z Achillesem – jakie są objawy?

Częściowe uszkodzenie ścięgna nie musi dawać żadnych objawów. Degeneracja włókien często wychodzi na jaw dopiero podczas zerwania ścięgna. Niekiedy noga może puchnąć i boleć, ale nie jest to regułą. W przypadku całkowitego uszkodzenia Achillesa odczuwa się bardzo silny ból przypominający smagnięcie biczem. Słychać również charakterystyczny trzask.

3. Jak szybko wychodzi się z takich kontuzji?

To zależy od wielu czynników związanych z kondycją pacjenta, a także od stopnia uszkodzenia ścięgna. Po leczeniu operacyjnym konieczna jest rehabilitacja, która zwykle trwa co najmniej kilka miesięcy.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Radlak K., Ścięgno Achillesa, Portal Fizjoterapeuty, 2022: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/sciegno-achillesa.html
2. Stępień K., Uszkodzenie ścięgna Achillesa, Medycyna Praktyczna, 2021: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/264253,uszkodzenie-sciegna-achillesa