Gdy dojdzie do przemieszczenia („wypadnięcia”) głowy kości ramiennej z panewki stawu, wtedy mamy do czynienia ze zwichnięciem barku, nazywanym też wybiciem barku lub wypadnięciem barku. Stan ten objawia się nagłym, silnym bólem tej okolicy, znacznym ograniczeniem ruchomości w stawie i osłabieniem siły mięśniowej kończyny górnej1. Leczenie polega na nastawieniu zwichnięcia i zastosowaniu unieruchomienia, później konieczna jest rehabilitacja. Jak rozpoznać zwichnięcie stawu barkowego? Na czym polega leczenie zachowawcze? Odpowiadamy!
Spis treści:
- Przyczyny zwichnięcia barku
- Zwichnięcie barku – objawy
- Pierwsza pomoc po zwichnięciu barku
- Zwichnięcie barku – diagnostyka
- Leczenie zwichnięcia barku
- Jak wygląda rehabilitacja po zwichnięciu barku?
Przyczyny zwichnięcia barku
Zwichnięcie stawu ogólnie to przemieszczenie kości względem siebie, poza ich fizjologiczne położenie2. Z kolei zwichnięcie barku polega na przemieszczeniu się głowy kości ramiennej z jej właściwego miejsca położenia. W wyniku urazu głowa kości ramiennej przemieszcza się i wypada z wgłębienia (panewki) w kości łopatki1.
Zwichnięcia barku w większości przypadków są wynikiem urazu1:
- upadku na kończynę górną,
- niefortunnego ruchu barkiem,
- pociągnięcia za rękę,
- silnego uderzenia w okolicę barku.
Do powstania urazu może dojść podczas uprawiania sportu czy wypadku komunikacyjnego, ale też podczas wykonywania codziennych czynności, gdy wydarzy się coś niespodziewanego.
W zależności od sposobu ustawienia ręki w momencie zaistnienia urazu wyróżnia się dwa rodzaje zwichnięcia barku: przednie zwichnięcie barku i tylne zwichnięcie stawu ramiennego.
Zwichnięcie barku – objawy
W wyniku zwichnięcia barku w pierwszej kolejności pojawia się silny ból barku. Występuje ograniczenie ruchomości stawu, osłabienie siły mięśniowej kończyny górnej, utrata stabilności stawu i często także niestabilność stawu ramiennego. U szczupłych osób może być widoczna deformacja barku. Kontuzjowany jest w stanie utrzymać rękę tylko w jednej pozycji, a każda próba jej zmiany kończy się nasileniem dolegliwości bólowych1.
Warto dodać, że przy zwichnięciu barku bardzo rzadko pojawia się obrzęk i zasinienie. Raczej nie występuje też drętwienie i mrowienie1. Objawy te mogą wskazywać na inny rodzaj urazu.
Pierwsza pomoc po zwichnięciu barku
Gdy dojdzie do zwichnięcia, a niemożliwe jest natychmiastowe nastawienie barku, uszkodzoną kończynę trzeba odpowiednio ustabilizować. Poszkodowany powinien przyjąć bezpieczną, wygodną dla siebie pozycję. Bolącą rękę należy ułożyć w takiej pozycji, w której odczuwane dolegliwości będą najmniejsze. Trzeba zdjąć z niej zegarek i wszelką biżuterię. Postarajmy się unieruchomić dwa stawy sąsiadujące z bolącą kością, tak aby się nie zginały. Kończynę powinno się unieruchomić przy pomocy temblaka lub poprzez przywiązanie jej do tułowia z wykorzystaniem chusty lub dostępnego ubrania3. Z tak zabezpieczonym barkiem należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Zwichnięcie barku – diagnostyka
Podstawą rozpoznania jest stwierdzenie występowania typowych objawów zwichnięcia na podstawie wywiadu z pacjentem i badania fizykalnego. Lekarz najczęściej kieruje pacjenta na kontrolne zdjęcie RTG, które potwierdza wstępne podejrzenia. Prześwietlenie rentgenowskie pozwala ustalić kierunek zwichnięcia i ustalić, czy nie ma innych uszkodzeń (np. złamań).
Po nastawieniu stawu bardzo często konieczne jest wykonanie dodatkowych badań celem zaplanowania leczenia. Wtedy wykonuje się tomografię komputerową (TK) i rezonans magnetyczny (MRI). Badania te umożliwiają przeprowadzenie dokładnej oceny wszystkich struktur (obrąbka stawowego, więzadeł, ścięgien, panewki łopatki etc.)1.
Leczenie zwichnięcia barku
Pierwszym krokiem jest odpowiednia stabilizacja, a o tym, jak stabilizować staw, można znaleźć wyżej. Później należy udać się do lekarza, który dokona nastawienia barku, przy czym warto wiedzieć, że istnieje kilka metod nastawiania barku. Zwykle nastawienia dokonuje się metodą zamkniętą (bezoperacyjnie), czasami jednak konieczne jest operacyjne nastawienie zwichnięcia1.
Po nastawieniu pacjentowi robiony jest opatrunek utrzymujący kończynę górną przywiedzioną do klatki piersiowej. W tym celu wykorzystuje się miękkie ortezy przywiedzeniowe1.
Po pierwszorazowym zwichnięciu leczenie zwichnięcia barku sprowadza się do czasowego unieruchomienia (kilka tygodni), a następnie zastosowania leczenia rehabilitacyjnego. Przy zwichnięciach o charakterze nawrotowym często stosuje się leczenie chirurgiczne, które ma na celu zapobiegnięcie kolejnym zwichnięciom. U osób starszych, u których występuje niestabilność barku, konieczne może okazać się leczenie operacyjne polegające na zastąpieniu struktur stawu protezą1.
Jak wygląda rehabilitacja po zwichnięciu barku?
Po przebytym zwichnięciu barku, zarówno po leczeniu zachowawczym, jak i operacyjnym, aby odzyskać pełną sprawność i uniknąć powikłań, konieczne jest przejście rehabilitacji. Warto udać się do fizjoterapeuty, który zaleci odpowiednie ćwiczenia na bolący bark.
Ćwiczenia na bark najczęściej rozpoczyna się już w czasie unieruchomienia na temblaku lub w ortezie (zwykle nie dłużej niż 3–4 tygodnie). Choremu zaleca się prostowanie łokcia i mobilizowanie nadgarstka. W dalszej kolejności włącza się lekkie ćwiczenia uruchamiające bark bez obciążenia. Gdy unieruchomienie zostanie zdjęte, wdraża się ćwiczenia pogłębiające zakres ruchu. Praca z fizjoterapeutą polega na wzmacnianiu mięśni obręczy barkowej i nauce prawidłowego ruchu w stawie ramiennym1.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące zwichnięcia barku:
1.Jak leczy się zwichnięty bark?
Podstawą leczenia zwichniętego barku jest nastawienie i unieruchomienie kończyny. Bardzo ważna jest też odpowiednia rehabilitacja.
2.Jak długo trwa leczenie zwichniętego barku?
Unieruchomienie stawu trwa kilka tygodni (ok. 3–4 tygodnie lub dłużej), później wprowadza się rehabilitację, która umożliwia stopniowy powrót do pełnej sprawności. Proces leczenia zwichniętego barku może zatem zająć 2–3 miesiące.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Stępień K., Zwichnięcia barku, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/279102,zwichniecia-barku (dostęp: 2022.09.20.)).
- Sułko J., Zwichnięcie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165512,zwichniecie (dostęp: 2022.09.20.)).
- Kwiatoń M., Zwichnięcia, skręcenia i złamania, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/207697,zwichniecia-skrecenia-i-zlamania (dostęp: 2022.09.20.)).
