Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – objawy i leczenie

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa to przewlekła choroba, która manifestuje się głównie poprzez uciążliwy ból i sztywność kręgosłupa. Jest drugą najczęstszą przewlekłą chorobą zapalną stawów, po reumatoidalnym zapaleniu stawów. Dowiedz się, jakie są objawy zesztywniającego zapalenia stawów i poznaj metody leczenia tej przypadłości.

Częstość występowania ZZSK w Polsce nie jest dokładnie określona. Dane z krajów europejskich sugerują, że występuje u 0,05% do 0,23% populacji. Pacjenci z ZZSK to głównie młode osoby, a pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj między 15. a 40. rokiem życia. [1]

Spis treści:

Czym jest zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa?

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa jest znane również jako choroba Bechterewa (choroba Strümpella-Pierre-Marie-Bechtereva). Częściej dotyczy mężczyzn, niż kobiet. Jest chorobą przewlekłą, która powoduje stan zapalny w stawach krzyżowo-biodrowych, rozprzestrzeniając się na drobne stawy i więzadła kręgosłupa. W przebiegu ZZSK może dojść do zwapnienia więzadeł, które prowadzi do zesztywnienia kręgosłupa. Proces ten może obejmować także ból i obrzęk stawów poza kręgosłupem, np. stawu biodrowego i stawów obwodowych. U niektórych pacjentów rozwija się stan zapalny w miejscach przyczepów ścięgien, pogłębiając ból i ograniczając ruchomość.

Objawy zesztywniającego zapalenia stawów

ZZSK może w sposób znaczny wpłynąć na jakość życia osób, które zmagają się z tą przypadłością. Objawy choroby można podzielić na dwie główne grupy: związane bezpośrednio ze stawami objawy kliniczne oraz objawy ogólne, pozaszkieletowe.

Wczesne objawy kliniczne

ZZSK często rozpoczyna się od nisko zlokalizowanego bólu pleców – dolnego odcinka kręgosłupa – który ma stopniowy początek i utrzymuje się powyżej trzech miesięcy. Ból ten ustępuje po ćwiczeniach fizycznych lub aktywności. Towarzyszy mu zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych, powodujące ból i tkliwość w tej okolicy. Występują również skurcze mięśni przykręgosłupowych oraz zniesienie lordozy lędźwiowej, co można stwierdzić na podstawie pozytywnego wyniku testu Schöbera. [2] To proste badanie, które służy do oceny ruchomości odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Pozycją wyjściową jest pozycja stojąca, podczas której oznacza się punkt nad wyrostkiem kolczystym kręgu L5 i drugi – 10 cm nad nim. Następnie osoba badana wykonuje skłon, a specjalista ocenia zwiększenie się odległości pomiędzy punktami. [3]

Pacjenci mogą doświadczać przerywanego umiarkowanego wzrostu temperatury ciała, a także utraty apetytu i masy ciała. Częstym objawem jest niedokrwistość oraz ograniczenie ruchomości i ból kręgosłupa szyjnego. [2]

Późne objawy kliniczne (okres zaawansowany)

W zaawansowanej fazie choroby ból pleców jest stały i towarzyszy mu trwałe zniesienie lordozy lędźwiowej. Dochodzi do zesztywnienia stawów krzyżowo-biodrowych i kręgosłupa, które może prowadzić do ich zrostu kostnego. Obserwuje się także zanik mięśni obręczy barkowej i miednicznej, a także wyraźną kifozę szyjną.

W miarę postępu choroby zmniejsza się zdolność klatki piersiowej do rozszerzania, ograniczając wentylację. ZZSK może obejmować zapalenie stawów obwodowych, takich jak stawy biodrowe i kolanowe. Choroba u niektórych osób może powodować częste złamania, gdy występuje nawet niewielki uraz kręgosłupa. [2]

Objawy ZZSK pozaszkieletowe

ZZSK może wpływać także na inne narządy i układy w organizmie. U pacjentów mogą pojawiać się zapalenia tęczówki, zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego czy spojówek. Choć brzmi niegroźnie, bywa poważnym powikłaniem, którego konsekwencje mogą powodować wtórną jaskrę, zaćmę czy pogorszenie ostrości widzenia. [1]

Niekiedy występuje zapalenie serca i osierdzia oraz włóknienie płuc. Wśród powikłań znajduje się również zapalenie gruczołu krokowego oraz zespół ogona końskiego, który jest poważnym powikłaniem neurologicznym. [2]

Przyczyny zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa

Dokładna przyczyna ZZSK nie jest znana, jednak istnieje silna zależność genetyczna. Obecność antygenu HLA-B27 znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia schorzenia, choć nie wszyscy nosiciele tego genu chorują. [1] Sugeruje się również rolę drobnoustrojów, związaną z licznymi zakażeniami dróg moczowych występującymi przed pojawieniem się objawów choroby. [2]

ZZSK – diagnostyka

Diagnostyka ZZSK jest złożona i opiera się na połączeniu wywiadu lekarskiego, badania klinicznego oraz badań obrazowych. Wczesne objawy, takie jak ból kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego, trwający ponad trzy miesiące, mogą przypominać inne schorzenia, opóźniając rozpoznanie. Badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny kręgosłupa, pozwalają na ocenę stanu zapalnego i zmian w stawach krzyżowo-biodrowych.

Czasami przeprowadzane są testy na obecność antygenu HLA-B27, choć nie jest to wystarczające do postawienia diagnozy. W diagnostyce uwzględnia się również inne czynniki, takie jak ograniczona ruchomość kręgosłupa we wszystkich kierunkach oraz wyniki badań laboratoryjnych, wykazujących na stany zapalne. [1] Badanie różnicowe powinno wykluczyć zwyrodnienie kręgosłupa, RZS czy gruźlicę kręgosłupa.

ZZSK – leczenie

Leczenie ZZSK ma na celu złagodzenie objawów i spowolnienie postępu choroby. Leczenie farmakologiczne obejmuje niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które zmniejszają ból i sztywność kręgosłupa. Jeśli leki z grupy NLPZ są nieskuteczne lub istnieją przeciwwskazania, wówczas rozważane jest włączenie preparatów analgetycznych, takich jak paracetamol czy tramadol.

W cięższych przypadkach wykorzystuje się leczenie biologiczne za pomocą inhibitorów TNF-α, które hamują procesy zapalne i łagodzą objawy. [1] U pacjentów, u których występują poważne zmiany kostne, może być konieczne leczenie operacyjne poprawiające oś kręgosłupa. Ma na celu korekcję wtórnych zniekształceń. W zaawansowanych stadiach choroby możliwa jest endoprotezoplastyka stawów. [2]

Leczenie ZZSK obejmuje także psychoterapię i leczenie zachowawcze, polegające na fizjoterapii i różnych formach aktywności ruchowej. [2]

Najczęściej zadawane pytania dotyczące ZZSP:

1. Jak szybko rozwija się ZZSK?
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa rozwija się powoli i często jest rozpoznawane z opóźnieniem. Uśredniając, diagnoza zostaje postawiona po 5–7 latach od wystąpienia pierwszych objawów [1], a wynika to z braku skierowania przez lekarzy pierwszego kontaktu do specjalisty reumatologa. W rezultacie ZZSK rzadko jest rozpoznawane przed pojawieniem się nieodwracalnych zmian kostno-stawowych. Wczesna diagnostyka umożliwia wdrożenie leczenia, które może zmniejszyć ryzyko trwałego kalectwa. Choroba zwykle rozpoczyna się przed 45. rokiem życia, a przewlekły ból krzyża, trwający co najmniej trzy miesiące, powinien być sygnałem do dalszej diagnostyki. W długim okresie, po 10 latach trwania choroby, ponad 30% osób cierpiących na ZZSK traci zdolność do pracy, a 10-20% wymaga zmiany stanowiska ze względu na objawy i postęp choroby. [2]

2. Jakie ćwiczenia są zalecane przy ZZSK?
Podział ćwiczeń rekomendowanych w ZZSK uwzględnia trzy główne etapy choroby. We wczesnym stadium zaleca się ćwiczenia wzmacniające mięśnie tułowia oraz poprawiające ruchomość stawów, koncentrując się na pracy w pozycji leżącej lub klęku podpartym. W okresie zaostrzenia choroby pacjenci powinni unikać intensywnej aktywności, skupiając się na ćwiczeniach oddechowych oraz krótkotrwałym unieruchomieniu, aby zapobiec przykurczom. W remisji ćwiczenia koncentrują się natomiast na poprawie ruchomości kręgosłupa i stawów kończyn. Stosowane są techniki wzmacniające oraz korekcyjne, które pomagają utrzymać prawidłową postawę i zapobiegać deformacjom. [2]

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

  1. Wiland P. i in., Rekomendacje w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym u chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa: opracowane przez Zespół Konsultanta Krajowego z dziedziny Reumatologii, Reumatologia, 2008, 46/4, s. 191-197
  2. Ridan T., Berwecki A., Postępowanie rehabilitacyjne w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK), Praktyczna Fizjoterapia & Rehabilitacja, Nr 42, 09/2013, s. 44-53
  3. Objaw Otta i Schobera, Podręcznik Pediatrii, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/image/B42.042_4547. [Dostęp online: 11.02.2025]
Redakcja

Redakcja

Treści są pisane przez Redakcję serwisu na bazie wiarygodnych materiałów, zamieszczonych w sekcji Bibliografia. Od wielu lat zajmujemy się tematyką zdrowotną, szczególnie diagnozowaniem i leczeniem urazów sportowych oraz tępych urazów mechanicznych oraz późniejszą ich rehabilitacją.