Uraz kręgosłupa – przyczyny oraz pierwsza pomoc

Urazy kręgosłupa to jedne z najcięższych obrażeń narządu ruchu, a to dlatego, że ich skutki mogą być naprawdę poważne. W najgorszym wypadku może nastąpić przerwanie rdzenia kręgowego, co prowadzi do niepełnosprawności. Gdy doszło do urazu, ważna jest szybka pomoc, jednak wszelkie czynności powinny być przeprowadzone w umiejętny sposób, aby nie narażać poszkodowanego na dodatkowe uszkodzenia. Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego – jakie są ich przyczyny i jak udzielić pierwszej pomocy po ich wystąpieniu? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Jakie są najczęstsze przyczyny urazów kręgosłupa?
• Mechanizmy powstawania tępych urazów kręgosłupa
• Cechy możliwego uszkodzenia rdzenia kręgowego
• Pierwsza pomoc przy urazie kręgosłupa
• Diagnostyka, czyli w jaki sposób bada się kręgosłup po urazie?
• Jak przebiega proces leczenia kontuzji kręgosłupa?
• Uraz kręgosłupa bez wypadku – czy to możliwe?

Jakie są najczęstsze przyczyny urazów kręgosłupa?

Do uszkodzenia kręgosłupa często dochodzi w wyniku wypadków drogowych (40–50% wszystkich urazów), a na drugim miejscu z powodu upadków z wysokości (ok. 20%). Przyczyną urazu kręgosłupa może być też skok do wody, kontuzja sportowa, uderzenie czy podnoszenie ciężkiego przedmiotu¹.

Ryzyko urazu kręgosłupa i rdzenia kręgowego na skutek poniesionych obrażeń jest stosunkowo niewielkie i wynosi 3%, przy czym większość pacjentów z takimi uszkodzeniami ma poniżej 35 lat. Obrażeń kręgosłupa znacznie częściej doznają mężczyźni niż kobiety (4:1)¹.

Mechanizmy powstawania tępych urazów kręgosłupa

Wyróżnić można kilka mechanizmów powstawania tępych urazów kręgosłupa. Należą do nich¹:

• nadmierny wyprost – nadmierny ruch głowy i szyi ku tyłowi,
• nadmierne zgięcie – nadmierny ruch głowy i szyi do przodu,
• rotacja – nadmierna rotacja tułowia lub szyi i głowy,
• uraz boczny – nadmierne zgięcie głowy i szyi do boku,
• zgniecenie,
• rozciągnięcie.

Cechy możliwego uszkodzenia rdzenia kręgowego

Dopóki nie przeprowadzimy diagnostyki, nie będzie wiadomo, do jakiego urazu doszło. Po występujących u chorego objawach można jednak mniej więcej ocenić, czy mogło dojść do uszkodzenia rdzenia kręgowego. Świadczyć o tym mogą takie objawy uszkodzenia jak¹:

• bóle kręgosłupa szyjnego lub całych pleców,
• zaburzenia czucia (mrowienia, drętwienia),
• zaburzenia ruchowe (osłabienie siły mięśniowej lub brak ruchów czynnych),
• wzmożone napięcie mięśni,
• ból przy poruszaniu lub dotykaniu,
• porażenie wiotkie,
• zniekształcenie obrysów kręgosłupa,
• brak kontroli pęcherza moczowego lub zwieraczy odbytu,
• objawy wstrząsu neurogennego,
• erekcja.

Pierwsza pomoc przy urazie kręgosłupa

Gdy dojdzie do wypadku, nie jesteśmy w stanie ocenić ciężkości urazu. Nie wiadomo, czy doszło jedynie do stłuczenia lub zwichnięcia, czy może złamania i przerwania rdzenia kręgowego. Dlatego z poszkodowanym należy postępować delikatnie i ostrożnie, aby nie pogłębiać urazu. Wszelkie gwałtowne ruchy, jak zmiana miejsca położenia są niewskazane, więc nie przenosimy chorego, jedynie w stanach wyższej konieczności, gdy grozi mu niebezpieczeństwo^2,3.

W pierwszej kolejności zawiadamiamy pogotowie ratunkowe i oceniamy mniej więcej poziom uszkodzenia kręgosłupa oraz stan poszkodowanego. Ból kręgosłupa lub mrowienia czy zaburzenia czucia i niedowłady mogą oznaczać złamania kręgosłupa, natomiast ból okolicy miednicy złamanie miednicy. Pamiętajmy, że mogło też dojść do uszkodzenia kończyn^2,3.

Jeśli istnieje taka potrzeba, przeprowadzamy resuscytację krążeniowo-oddechową. Należy zapewnić drożność dróg oddechowych, bez odchylania głowy do tyłu. Zakładamy kołnierz ortopedyczny, jeśli takowy mamy pod ręką. Układamy rannego w pozycji pourazowej i zabezpieczamy odcinek szyjny kręgosłupa. Stabilizujemy okolice lędźwi, kolan i kostek miękkimi tkaninami. Jeśli została przerwana ciągłość skóry i dochodzi do utraty krwi, tamujemy krwawienie i opatrujemy rany^2,3.

Diagnostyka, czyli w jaki sposób bada się kręgosłup po urazie?

W diagnostyce w przypadku urazów kręgosłupa zastosowanie znajdują przede wszystkim badania obrazowe. Aby ocenić rozległość uszkodzeń, wykonuje się¹:

• zdjęcia przeglądowe RTG,
• tomografię komputerową (TK),
• rezonans magnetyczny (MRI).

W zależności od rodzaju urazu pacjent kierowany jest na konsultację lekarską do odpowiedniego specjalisty. Na podstawie badań można ocenić rokowania i szanse na wyleczenie.

Jak przebiega proces leczenia kontuzji kręgosłupa?

Postępowanie w przypadku urazów kręgosłupa zależy od skali uszkodzeń. Najczęściej zastosowanie znajduje leczenie neurochirurgiczne, farmakologiczne oraz rehabilitacja i fizjoterapia. Jeśli istnieje taka konieczność, przeprowadzana jest operacja. Leczenie zachowawcze na początku sprowadza się do łagodzenia dolegliwości bólowych. Gdy tylko istnieje taka możliwość, pacjent rozpoczyna rehabilitację. Fizjoterapeuta dobiera ćwiczenia adekwatnie do jego potrzeb i możliwości, a mają one na celu poprawę ruchomości i jakości życia. Każdy przypadek jest inny, dlatego plan leczenia zawsze dobierany jest indywidualnie⁴.

Uraz kręgosłupa bez wypadku – czy to możliwe?

Pamiętajmy, że uraz kręgosłupa lędźwiowego, szyjnego lub dowolnego innego odcinka najczęściej powstaje podczas wypadków komunikacyjnych, ale nie tylko. Warto mieć świadomość, że do uszkodzenia kręgu albo powstania uszkodzeń kostnych i więzadłowych w obrębie kręgosłupa równie dobrze może dojść podczas wykonywania codziennych czynności, np. dźwigania ciężkiego przedmiotu lub silnego uderzenia. Dlatego wszelkie niepokojące dolegliwości o przewlekłym charakterze i dużym nasileniu jak ból kręgosłupa lędźwiowego przy schylaniu, ból szyi czy bóle krzyża powinny skłonić nas do konsultacji lekarskiej i wykonania badań.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące urazu kręgosłupa:

1.Co powoduje urazy kręgosłupa?

Do urazów kręgosłupa najczęściej dochodzi podczas wypadków komunikacyjnych. Uszkodzenia powstają także w wyniku kontuzji sportowej, upadku z wysokości czy skoku do wody.

2.Jak należy postępować w przypadku złamania kręgosłupa?

W przypadku podejrzenia złamania kręgosłupa należy zostawić poszkodowanego w pozycji, w jakiej go znaleziono, ponieważ poruszanie może narazić go na pogłębienie urazu. Wyjątkiem jest konieczność przeprowadzenia resuscytacji lub zatamowania krwotoku.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Czukowska-Milanova L., Gucwa J., Madej T. i in., Postępowanie z chorym po urazie kręgosłupa, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2013 (witryna internetowa: https://nagle.mp.pl/urazy/81791,postepowanie-z-chorym-po-urazie-kregoslupa (dostęp: 2023.01.04.)).
2. Cebula G., Ciećkiewicz J., Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.III.23.1 (dostęp: 2023.01.04.)).
3. Cebula G., Ciećkiewicz J., Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2018 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.III.23.9 (dostęp: 2023.01.04.)).
4. Maciejczak A., Goncerz G., Zespoły bólowe kręgosłupa, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.43 (dostęp: 2023.01.04.)).