Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny, objawy, metody leczenia

Reumatoidalne zapalenie stawów, w skrócie RZS, to najczęściej występująca zapalna choroba stawów, która dotyka głównie ludzi w młodym i średnim wieku. Choć w jej przebiegu pojawia się wiele nieprzyjemnych objawów ze strony stawów, to na szczęście istnieją metody, dzięki którym da się z nimi skutecznie walczyć. Odpowiednie leczenie RZS pozwala zachować sprawność i umożliwia normalne funkcjonowanie. Niepodjęcie leczenia może natomiast prowadzić do uszkodzenia stawów i innych powikłań, np. problemów z nerkami, sercem lub płucami¹. Jakie objawy stawowe powinny wzbudzić naszą czujność i skłonić do wizyty u lekarza? Jakie sposoby leczenia hamują niszczenie stawów i zapobiegają ich dalszym uszkodzeniom? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – co to za choroba?
• Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów
• Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy
• Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów
• Metody leczenia RZS i dieta na stawy

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – co to za choroba?

Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą układową tkanki łącznej o immunologicznym podłożu i przewlekłym charakterze. Jej cechy charakterystyczne to nieswoiste symetryczne zapalenie stawów, zmiany pozastawowe i objawy układowe, które stale narastają, prowadząc do niepełnosprawności i przedwczesnej śmierci².

W Polsce na reumatoidalne zapalenie stawów choruje około 1 na 100 osób (statystyki dotyczą krajów rozwiniętych), przy czym do zachorowania na RZS 3-krotnie częściej dochodzi wśród kobiet niż mężczyzn. Największe ryzyko zachorowania na RZS dotyczy osób między 30. a 50. rokiem życia, później znacznie spada¹.

Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów

Nie do końca wiadomo, co jest bezpośrednią przyczyną RZS. Podejrzewa się, że do rozwoju choroby konieczne jest współistnienie kilku czynników. Do najważniejszych należą:

• obciążenia dziedziczne,
• uszkodzenie układu odpornościowego,
• zakażenie wywołane przez bakterie lub wirusy,
• płeć żeńska,
• palenie papierosów,
• przewlekły stres.

Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy

Reumatoidalne zapalenie stawów w większości przypadków rozwija się podstępnie, a pierwsze objawy choroby pojawiają się stopniowo, dopiero z czasem nasilając się i skłaniając do poszukania pomocy lekarskiej. Często w przebiegu RZS najpierw pojawiają się objawy ogólne przypominające grypę. Zalicza się do nich m.in. uczucie osłabienia, ból mięśni, stan podgorączkowy, a także utrata apetytu i zmniejszenie masy ciała. Mogą one wyprzedzać objawy stawowe lub im towarzyszyć¹.

Charakterystyczne objawy występujące w przebiegu RZS to¹:

• ból stawów,
• sztywność stawów,
• obrzęk stawów,
• tkliwość stawu na ucisk,
• ograniczenie ruchomości stawów,
• deformacja stawów,
• nieodwracalna destrukcja stawów.

Reumatoidalne zapalenie stawów atakuje nie tylko stawy, ale także różne narządy. Dlatego mogą pojawić się dodatkowo objawy pozastawowe takie jak guzki reumatoidalne, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zawał, zapalenie osierdzia, kardiomiopatia, uszkodzenie zastawek serca, zapalenie naczyń, osteoporoza, zapalenie opłucnej i śródmiąższowe zapalenie płuc czy problemy z nerkami¹. Wszelkie niepokojące objawy przede wszystkim ze strony stawów powinny skłonić do wizyty u lekarza.

Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów

Lekarz rozpoznaje reumatoidalne zapalenie stawów na podstawie charakterystycznych objawów oraz wyników badań laboratoryjnych i obrazowych. Opracowane w 2010 r. kryteria klasyfikacyjne RZS pozwalają postawić diagnozę już na początkowym etapie i rozpocząć leczenie, zanim dojdzie do zniszczenia stawów, które jest nieodwracalne^1,2.

Zachorowanie na reumatoidalne zapalenie stawów można potwierdzić, przeprowadzając takie badania jak^1,2:

• badania laboratoryjne – RF (czynnik reumatoidalny), Anty-CCP/ACPA (przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi), wskaźniki zapalne (np. OB, CRP), morfologia krwi,
• badania obrazowe – głównie RTG małych stawów rąk i stóp oraz ewentualnie innych zajętych stawów, rezonans magnetyczny, ultrasonografia, tomografia komputerowa.

Lekarz w przypadku podejrzenia występowania RZS może poszerzyć diagnostykę i zlecić także inne badania, np. krwi, moczu lub płynu stawowego celem wykluczenia innych chorób o podobnych objawach.

Metody leczenia RZS i dieta na stawy

Rozpoznanie RZS jest wskazaniem do podjęcia leczenia, które zahamuje proces zapalny i postęp choroby oraz zmniejszy dokuczające objawy. Podstawą jest leczenie farmakologiczne, w którym główną rolę odgrywają leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh), ponieważ łagodzą objawy zapalenia, hamują niszczenie stawów, umożliwiając tym samym zachowanie sprawności i normalne funkcjonowanie na co dzień. Ponadto stosuje się leki biologiczne działające przeciwko czynnikom zaangażowanym w powstawanie stanu zapalnego^1,2.

Pacjenci z RZS powinni ponadto stosować zabiegi z zakresu fizykoterapii i korzystać z zaopatrzenia ortopedycznego, co pozwoli uniknąć nadmiernego obciążenia stawów. Wskazaniem do noszenia ortezy jest np. zapalenie stawu skokowego.

Ważna jest też odpowiednia dieta pozwalająca utrzymać prawidłową masę ciała. Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów powinna być bogata w cenne dla zdrowia składniki odżywcze, zwłaszcza witaminę D oraz wapń. Oprócz tego warto regularnie wykonywać ćwiczenia zapobiegające uszkodzeniom stawów^1,2.

Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba, której niestety w większości przypadków nie da się wyleczyć. Odpowiednie leczenie RZS prowadzi jednak do remisji i umożliwia normalne życie¹.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące reumatoidalnego zapalenia stawów:

1.Jakie są przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów?

Kluczową rolę w rozwoju RZS odgrywają czynniki genetyczne. Dodatkowy wpływ wywierają czynniki takie jak zakażenie wirusowe lub bakteryjne, palenie papierosów czy przewlekły stres.

2.Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów?

Postępowanie lecznicze przy RZS obejmuje przyjmowanie leków modyfikujących przebieg choroby oraz rehabilitację i fizykoterapię. W razie braku skuteczności leczenia zachowawczego przeprowadza się operację.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Guła Z., Korkosz M., Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow (dostęp: 2023.01.04.)).
2. Filipowicz-Sosnowska A., Goncerz G., Reumatoidalne zapalenie stawów, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.1 (dostęp: 2023.01.04.)).