Pierwsza pomoc i postępowanie po stłuczeniu kostki

Staw skokowy, ze względu na swoją skomplikowaną budowę, jest często narażony na urazy. Niekiedy zdarza się, że dochodzi do nich niezależnie od człowieka – wskutek działania sił zewnętrznych. Upadek czy uderzenie może się skończyć stłuczeniem kostki. Mimo że to stan z reguły niegroźny, zwykle powoduje ból i ograniczenie ruchomości. Dowiedz się, jak postępować w takich przypadkach.

Spis treści:

• Najczęstsze urazy stawu skokowego
• Czym jest stłuczenie?
• Objawy stłuczenia kostki
• Pierwsza pomoc przy urazach kostki
• Preparaty z apteki, które mogą pomóc przy urazach kostki

Najczęstsze urazy stawu skokowego

Urazy stawu skokowego zdarzają się bardzo często, zwłaszcza wśród osób aktywnych fizycznie. Najczęstsze z nich obejmują: [1]

• skręcenie – dochodzi do niego w sytuacji, gdy więzadła stabilizujące staw skokowy zostają nadmiernie rozciągnięte lub uszkodzone, np. przy niefortunnym postawieniu stopy;
• zwichnięcie – to poważny uraz, w którym następuje całkowita utrata kontaktu między powierzchniami stawowymi;
• złamanie – stanowi najpoważniejszy rodzaj kontuzji, w której dochodzi do przerwania ciągłości kości.

Stłuczenie, pod względem "poważności" uszkodzenia, jest łagodniejszym rodzajem urazu, w stosunku do powyższych.

Czym jest stłuczenie?

Stłuczenie to zamknięty uraz tkanek miękkich powstały w wyniku działania siły zewnętrznej, np. uderzenia lub upadku, prowadzący do ich mechanicznego uszkodzenia i zgniecenia. W wyniku tego uderzenia miękkie tkanki (np. skóra i mięśnie) mogą ulec zgnieceniu. Siła uderzenia uszkadza drobne naczynia krwionośne, prowadząc do wydostawania się krwi do otaczających tkanek. To zjawisko skutkuje powstaniem siniaka, który może być widoczny jako fioletowa lub czerwona plama na skórze. [2] Niekiedy, w wyniku poważniejszego urazu, dochodzi nie tylko do stłuczenia tkanek miękkich, ale także kości. [3]

Kiedy dochodzi do stłuczenia kości?

Stłuczenie kości (ang. bone bruise) to uszkodzenie warstwy podchrzęstnej kości, które może wystąpić w wyniku intensywnego uderzenia lub siły ściskającej na kość. Nie dochodzi do przerwania struktury kostnej, jak przy złamaniu, ale może pojawić się znaczne uszkodzenie jej mikrostruktur oraz obrzęk szpiku kostnego. [4]

Objawy stłuczenia kostki

Gdy dochodzi do stłuczenia tkanek miękkich, zazwyczaj jest to uraz zamknięty, który nie powoduje uszkodzenia struktur w stawie, takich jak więzadła czy ścięgna, ani złamań. Stłuczenie objawia się bólem i tkliwością pod skórą. Często towarzyszy mu obrzęk, który może obejmować zarówno miejsce urazu, jak i otaczające tkanki miękkie. [2]

Charakterystyczne jest widoczne zasinienie oraz krwiak. Charakterystyczna jest także sztywność, która powoduje ograniczenie ruchomości stawu. [3]

Stłuczenie kostki związane z uszkodzeniem więzadeł

Stłuczenie kości może być związane z uszkodzeniem więzadeł kostki, zwłaszcza przedniego więzadła skokowo-strzałkowego (ATFL) oraz więzadła piętowo-strzałkowego (CFL). Do urazu dochodzi zazwyczaj wskutek nagłego skręcenia stopy, które prowadzi do uszkodzenia struktur kostno-więzadłowych. W przeciwieństwie do zwykłych stłuczeń tkanek miękkich – ból spowodowany stłuczeniem kości utrzymuje się dłużej, a czas trwania objawów zależy od stopnia uszkodzenia. Najczęstszym sposobem leczenia stłuczeń związanych z ostrym urazem więzadeł stawu skokowego jest terapia zachowawcza przez okres 4-6 tygodni. [3]

Pierwsza pomoc przy urazach kostki

W przypadku zamkniętych urazów stawów kończyn dolnych najczęściej rekomendowanym działaniem jest zastosowanie protokołu RICE. [4] Metoda RICE to instrukcja postępowania w ramach pierwszej pomocy przedmedycznej, mające na celu zmniejszenie bólu, obrzęku i przyspieszenie gojenia. Składa się z czterech elementów: [5]

1. odpoczynek (Rest) – unikanie nadmiernego obciążania uszkodzonego stawu, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom;
2. chłodzenie (Ice) – stosowanie zimnych okładów (np. kostek lodu owiniętych tkaniną), które mają na celu zmniejszenie bólu i ograniczenie stanu zapalnego poprzez zwężenie naczyń krwionośnych i spowolnienie metabolizmu tkanek (zalecane jest krótsze, ale częstsze chłodzenie, np. 2 razy po 10 minut z przerwą);
3. ucisk (Compression) – w zależności od potrzeb i możliwości, stosowane są różne metody kompresji, np. bandaż elastyczny czy stabilizatory;
4. uniesienie (Elevation) – podniesienie kontuzjowanej kończyny powyżej poziomu serca ma na celu usprawnienie odpływu płynów i zmniejszenie obrzęku.

W niektórych przypadkach zaleca się bardziej aktywne podejście, np. protokół POLICE (Protection, Optimal Loading, Ice, Compression, Elevation), który podkreśla znaczenie stopniowego włączania aktywności ruchowej zamiast całkowitego odpoczynku. [5]

Preparaty z apteki, które mogą pomóc przy urazach kostki

Aby wspomóc terapię urazów, możesz sięgnąć po środki do stosowania na skórę, które działają bezpośrednio na uszkodzone miejsca.

Przy urazach stawu skokowego warto stosować preparaty, które zmniejszają obrzęk i redukują ból z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne). Pomagają one w kontroli dolegliwości bólowych i przyspieszają powrót do sprawności. [6] Przykładem takiego środka jest aerozol na skórę z diklofenakiem, Diky 4% [7]. To preparat wskazany do stosowania w przypadku dolegliwości bólowych po tępych urazach w obrębie stawów i struktur okołostawowych. Wykazuje działanie przeciwbólowe oraz zmniejsza objawy stanu zapalnego, takie jak obrzęk, ból, czy sztywność stawów.

Maści i żele zawierające heparynę lub wyciągi z kasztanowca (w tym escynę) wspomagają redukcję obrzęków i przyspieszają wchłanianie krwiaków, które zazwyczaj występują w przypadku stłuczenia i innych urazów. Miejscowo można także stosować mentol, który działa chłodząco i łagodzi dolegliwości bólowe. [6]

Najczęściej zadawane pytania dotyczące urazów kostki:

1. Jak uniknąć ponownego urazu stawu skokowego?
Na niektóre wypadki, takie jak stłuczenia, nie mamy wpływu i nie jesteśmy w stanie ich uniknąć, ponieważ zazwyczaj dochodzi do nich w wyniku urazów mechanicznych, gdy na ciało działa siła zewnętrzna. [2] Jednak istnieją sposoby, aby wzmocnić stawy i zmniejszyć ryzyko kontuzji. Regularny trening propriocepcji, ćwiczenia siłowe oraz rozciągające mogą pomóc w utrzymaniu stabilności stawów. [5]

2. Kiedy udać się do lekarza z urazem kostki?
Prawidłowe postępowanie po stłuczeniu kostki to nie tylko pierwsza pomoc, choć ta jest niezwykle bardzo ważna. Pamiętaj, że w każdym przypadku warto wybrać się do specjalisty, który – na podstawie wywiadu i badania fizykalnego – jest w stanie ocenić stan twojej kostki. Lekarz zarekomenduje odpowiednią terapię. Może się też okazać, że uraz będzie wymagał dalszej diagnostyki i sprawdzenia, czy nie doszło do poważniejszych uszkodzeń.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

[1] Sułko J., Skręcenie stawu skokowego (pot. skręcenie kostki), Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165580,skrecenie-stawu-skokowego-skrecenie-kostki [Dostęp online: 01.03.2025]
 [2] Sułko J., Zamknięte obrażenia tkanek miękkich, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165546,zamkniete-obrazenia-tkanek-miekkich [Dostęp online: 01.03.2025]
 [3] Longo, Umile Giuseppe, Romeo, Giovanni, Dijk, C.Niek, Maffulli, Nicola, Denaro, Vincenzo. (2013). Bone bruises associated with acute ankle ligament injury: Do they need treatment?. Knee surgery, sports traumatology, arthroscopy : official journal of the ESSKA. 21. 10.1007/s00167-013-2383-5.
 [4] Zideman, David A., et al., Pierwsza pomoc (2015): https://prc.krakow.pl/wytyczne2021/rozdz8.pdf [Dostęp online: 01.03.2025]
 [5] Kaźmierczak U., Kwiatkowski S., i in. (2017). Conservative treatment of ankle sprain according to a recent literature. Journal of Education, Health and Sport. 7. 117-142. 10.5281/zenodo.267718.
 [6] Kaźmierczak-Łukaszewicz, S. (2019) Zachowawcze leczenie urazów stawu skokowego, Ortopedia Praktyczna i Trumatologia, 2/2019
 [7] Diky 4% - aerozol na skórę, roztwór, Medycyna Praktyczna – Baza Leków: https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/66757,Diky-4-aerozol-na-skore.-roztwor#indication [Dostęp online: 01.03.2025]