Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła, układowa choroba tkanki łącznej o immunologicznym podłożu, której etiologia nie jest znana. Cechuje się symetrycznym zapaleniem stawów oraz degradacją chrząstki stawowej i tkanek okołostawowych, a także występowaniem zmian pozastawowych i powikłań układowych takich jak zapalenie naczyń, amyloidoza reaktywna (następstwo przewlekłego zakażenia lub procesu zapalnego) czy włóknienie płuc. Przebieg RZS ma charakter przewlekły, z nawrotami prowadzącymi do deformacji stawów, a nawet niepełnosprawności¹.

Spis treści:

• Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny
• Reumatologiczne zapalenie stawów – objawy
• Reumatoidalne zapalenie stawów – dieta
• Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów – czy jest ważna?

Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny

Nie do końca wiadomo, co powoduje przewlekłe zapalenie stawów. Podejrzewa się jednak, że do rozwoju choroby konieczne jest współistnienie kilku czynników. Do najważniejszych należą²:

• obciążenie dziedziczne – istnieją predyspozycje do występowania RZS u osób blisko spokrewnionych;
• defekt układu odpornościowego – organizm produkuje przeciwciała niszczące błędnie rozpoznane własne tkanki;
• płeć – kobiety chorują częściej niż mężczyźni;
• zakażenie – niektóre wirusy i bakterie inicjują odpowiedź zapalną;
• stres – silny stres może dać początek chorobie;
• palenie papierosów – zwiększa ryzyko zachorowania i powoduje cięższy przebieg.

Reumatologiczne zapalenie stawów – objawy

Charakterystyczne dla RZS jest to, że choroba atakuje te same miejsca po obu stronach ciała. Na początkowym etapie zazwyczaj występuje zapalenie stawów dłoni i stóp, a z biegiem czasu schorzenie atakuje coraz więcej stawów. Czasem jednak początek chorobie daje zapalenie jednego dużego stawu (np. reumatoidalne zapalenie stawu biodrowego lub kolanowego) albo wędruje ona po wielu stawach². Oto po czym poznać zapalenie stawów:

• ból i sztywność stawów,
• ograniczenie ruchomości,
• obrzęk,
• tkliwość stawu na ucisk,
• deformacja stawów

W przypadku zaobserwowania u siebie powyższych objawów wskazany jest kontakt z lekarzem.

Reumatoidalne zapalenie stawów – dieta

Obok farmakoterapii bardzo ważną rolę w leczeniu reumatologicznego zapalenie stawów odgrywa dieta. Istnieją dowody naukowe, które wskazują pozytywny wpływ diety (np. wegetariańskiej, wegańskiej czy śródziemnomorskiej) na modyfikację przebiegu schorzenia, a w rezultacie na poprawę jakości życia pacjenta³.

1. Korzystaj z bogactwa witamin oraz składników mineralnych zawartych w warzywach i owocach. Zawierają one także antyoksydanty (witamina C, E, A, beta-karoten, selen, cynk), które usuwają wolne rodniki inicjujące procesy zapalne. Szczególnie zalecane są:

• warzywa: sałata, ogórki, por, brokuły, marchew, buraki, seler, warzywa strączkowe, cebula, czosnek;
• owoce: borówki, żurawina, ciemne winogrona, jagody, truskawki, czarna porzeczka.

Ograniczyć należy spożycie jabłek i białej kapusty. Aby uniknąć utraty składników pokarmowych, warzywa i owoce jedz surowe, ewentualnie przygotowane na parze.

2. Spożywaj produkty zbożowe z pełnego ziarna (pieczywo gruboziarniste, razowe, typu Graham), brązowy niełuskany ryż, razowe makarony. Unikaj pieczywa z dodatkiem słodu, miodu i karmelu, a także „białego” pieczywa (kajzerki, bagietki), wyrobów cukierniczych zawierających znaczne ilości prozapalnych kwasów tłuszczowych nasyconych oraz kwasów tłuszczowych trans.
3. Spożywaj produkty bogate w kwasy omega-3, które mogą korzystnie wpływać na redukcję stanu zapalnego.

Znajdziesz je w:

• tłustych rybach morskich (łosoś, sardynki, tuńczyk, makrela, śledź, szprotki) oraz w skorupiakach – ryby należy spożywać minimum 2–3 razy w tygodniu;
• oleju lnianym, rzepakowym, oliwie z oliwek;
• orzechach włoskich i migdałach.

4. Ogranicz spożycie oleju słonecznikowego i kukurydzianego, gdyż zawierają one duże ilości kwasów omega-6, a zbyt duży poziom kwasów omega-6 w stosunku do omega-3 może skutkować nasileniem objawów zapalenia stawów.
5. Wybieraj mleko i produkty nabiałowe w wersji o obniżonej zawartości tłuszczu.
6. Spożywaj pokarmy bogate w kolagen: galaretki owocowe i warzywne, rybę w galarecie, chrząstkę rekina.
7. Ogranicz spożycie soli, której nadmiar powoduje wypłukiwanie z organizmu wapnia. Zrezygnuj z tradycyjnej soli, zastąp ją solą potasową lub magnezową. Smak potraw wzbogacaj przyprawami o działaniu przeciwzapalnym: kurkumą, imbirem, goździkami i anyżem. Dodatkowo wskazane są bazylia, cząber, chrzan, estragon, majeranek, mięta, szałwia i tymianek oraz czosnek i cebula. Unikaj ostrych i drażniących przypraw.
8. Unikaj mocnej kawy i herbaty, zastąp je niegazowaną lub lekko gazowaną wodą mineralną, zieloną lub owocową herbatą albo naparem z ziół. Pamiętaj, aby przyjmować co najmniej 2 litry płynów dziennie.
9. Wyeliminuj z diety napoje alkoholowe.
10. Wyeliminuj dodatki słodzące, cukier zastąp miodem.

Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów – czy jest ważna?

Nie ma konkretnej diety, która leczyłaby reumatoidalne zapalenie stawów, mimo to prowadzone badania naukowe dostarczają coraz więcej informacji na temat wpływu poszczególnych pokarmów na przebieg choroby. Jak się okazuje, niektóre produkty żywieniowe pomagają wyciszyć stan zapalny⁴.

Niezwykle ważne jest, by wraz z dietą dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych mu składników odżywczych, m.in. witaminy D i wapnia, które są niezbędne dla zdrowia kości, bo RZS przyspiesza rozwój osteoporozy. Osoby zmagające się z przewlekłym zapaleniem stawów powinny szczególnie zadbać o prawidłową masę ciała. Niewskazana jest nadwaga i otyłość, gdyż nadprogramowe kilogramy zwiększają obciążenie stawów. Nasilać przebieg choroby może również niedożywienie, które z kolei prowadzi do zaników mięśni².

W przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów mogą zdarzyć się dolegliwości ze strony układu pokarmowego takie jak niestrawność, zaparcia czy biegunki. Dlatego osobom ze zdiagnozowaną chorobą zaleca się wykonanie testów na alergie pokarmowe celem wyeliminowania z diety produktów, które źle wpływają na układ trawienia.

W przypadku reumatologicznego zapalenia stawów, mimo stosowania leków oraz specjalnej diety, mogą występować uciążliwe bóle. Aby zminimalizować występujące przy tej dolegliwości objawy bólowe warto sięgnąć po aerozol Diky – lek do stosowania miejscowego o silnych właściwościach przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Diky spray zawiera najwyższe możliwe w przypadku stosowania miejscowego stężenie substancji czynnej, jaką jest diklofenak. To właśnie on sprawia, że lek tak skutecznie i szybko pozwala na uśmierzenie bólu stawów.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Jura-Półtorak A., Olczyk K., Aktualne poglądy na etiopatogenezę reumatoidalnego zapalenia stawów, Acad. Med. Siles. 2011, 65, 4.
2. Guła Z., Korkosz M., Reumatoidalne zapalenie stawów, Medycyna Praktyczna, 2017.
3. Tatara T., Snakowska P., Rola diety w reumatoidalnym zapaleniu stawów – przegląd systematyczny badań, Med Rodz 2015; 2(18).
4. Wnęk D., Produkty żywnościowe pomocne w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, Medycyna Praktyczna, 2021.